
zung thlak pawh ṭha tawk lo chu ngaihngam taka zaikhat leh zaihnih phun chu har
tak a ni. Hetiang buh ṭiak ṭha tawk lote hi chu zai li zai nga vel lo chuan phun ngam a
har ṭhin avangin SRI leh IP-a phun tumte paw‘n an pamṭul ṭhin a lo ni.
SRI hmanga buh kan chin dawn chuan a chi kui kan uluk a ngai em em a ni.
Buh chi kuang 1 metre-a zau, a sei lam chu mamawh tawk, lei haipawna siam tur a
ni. A sir chu a chim mai loh nan thing emaw mau phel emawa dawl tur a ni. A lei
pawh dip ṭha tak, rual taka hrut ni se, ran ek leiṭha (FYM) emaw hnim hnah ṭawih
leiṭha emaw dip leh rual ṭha taka phul ni se, buh chi chiah uingho sa chu damdawia
bual phawt hnuah rual taka theh tur a ni. Buh chi theh zawhah leiṭha bawka phul leh
a, buhpawl emaw di emawin khuh tur a ni. Zing leh tlaiah tui leihna (watering can)
hmanga tui pek ṭhin tur a ni. He thu hi kan WRC beneficiaries-te kan zirtir dan a ni a,
a ngaihvente chuan a ziak pawh an kawl thlip thlep a ni. Hetiang zirtirna zawmte hi
chuan buh ṭiak phun tura harsatna an neih a rinawm loh. Thenkhatte erawh chuan tun
thlengin ―Kan buh chi duhthu a sam lo va, chuvangin SRI leh IP-in kan phun lo mai‖
an ti a ni. Tin, hei bakah hian ―Kan buh chi kui a rual ṭha lo va, a ṭo kim lo va, ka
indaih lo‖ ti an awm bawk. Heng mite hian buh chi kui an uluk lo lutuk a ni, an leilet
bial remchang lai an let tawp tawp a, an buhzema buh rut chawpin damdawi pawha
bual lo vin an kui tawp a, tui pek leh enkawl zui em em pawh awm lo vin a
phun/pawh theih hun awmah phun turin an inbuatsaih chawt ṭhin. Buh chi tur te chu a
ṭhen rannungin an lo ei a, tui a hmuh ṭhat loh avangin a lei a lo char lutuk a, zung a
thlak ṭha tawk lo va, pawh zawngin a bung ṭhen bawk nen, zai khat emaw zai hnih
emaw te tea phun atan chuan a sitawm deuh ta ṭhin a ni. Kum tam tak leilet lo nei
tawh, nu leh pa aṭanga inrochung tawh si te pawh hetiang mai maia thil ti duh kan la
awm hi chu a zia lo hle mai. Tin, buh chi kui hun hi chhut ngun a ngai bawk. Mi
ṭhenkhatte chuan an leileta buh phun theih hun tur chhut lo vin buh chi an kui tawp a,
tui an neih har avangin a phun theih mai ta lo va, an buh chi kui a lo upa hman lutuk
bawk a ni. SRI atan chuan buh ṭiak ni 12 aia upa lo tur a nih laiin ni 20 te nghah a
ngaih chuan a fail sa der a ni mai. Hetianga buh kui hi an awm a ni. SRI hmanga buh
ching tur ka hmuh pakhat chuan a buh chinna tur a sawisak theih ta tihah buh chi a
kui a, ni sarih chhungin a phunna tur a buatsaih peih hman a, a seedling-te chu ni
hnih ni thum a‘n nghak upa leh te te a, tichuan a phun chauh a ni. Hemi hian kum
2010 a buh chin pangngaia phur 10 a tharnaah kum 2011 khan SRI Method-in a
ching a, phur 25 lai a thar theih phah a ni.
Tunah hian SRI leh IP-a buh ching turte hriat atan, buh chi kui dan thar, N.
Vanlaiphai a kan hmuhchhuah, han tarlan ve hi ṭhain ka hria a, Zoram Loneitu
ZORAM LONEITU VOL. 57 NO. 4 : JANUANRY – MARCH, 2013